تمام آنچه نیاز است درمورد اتصالات ساکت ولد بدانید
در سیستم‌های انتقال سیالات، اتصالات لوله‌ای نقش اساسی در تضمین عملکرد پایدار و ایمن دارند. یکی از رایج‌ترین انواع این اتصالات، کوپلینگ ساکتی (Socket Coupling) است که به‌دلیل استحکام بالا و نصب ساده، در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مقاله به بررسی دقیق‌تر ساختار، عملکرد، انواع، مزایا و کاربردهای کوپلینگ ساکتی می‌پردازد.
بیشتر بخوانید: کوپله دیزل ژنراتور
اتصالات ساکتی چیست؟
کوپلینگ ساکتی یک نوع اتصال است که برای اتصال دو لوله هم‌قطر به کار می‌رود. این اتصال از طریق قرارگیری انتهای لوله‌ها در داخل بخش فرو رفته (ساکت) کوپلینگ انجام می‌شود. پس از جاگذاری، بسته به نوع کوپلینگ، ممکن است با جوشکاری یا پیچاندن رزوه‌ای تثبیت شود.
کاربردهای کوپلینگ ساکتی
از این مدل کوپلینگ در موارد زیر استفاده می‌شود:
- صنایع نفت و گاز: برای انتقال سیالات با فشار بالا و مقاومت در برابر خوردگی
- تأسیسات ساختمانی: برای انتقال آب، گاز و فاضلاب
- صنایع غذایی و دارویی: استفاده از استیل ضدزنگ برای جلوگیری از آلودگی
- صنایع شیمیایی: مقاومت در برابر مواد خورنده و اسیدی
بیشتر بخوانید : کوپلینگ بافر لاستیکی
انواع کوپلینگ ساکتی
در حالت کلی دو نوع اصلی از این کوپلینگ در بازار موجود است:
1. کوپلینگ ساکتی جوشی (Socket Weld Coupling)
در این نوع اتصال، لوله‌ها درون ساکت قرار گرفته و با جوشکاری لب به لب در محل اتصال ثابت می‌شوند. این روش اتصال باعث ایجاد پیوندی محکم و ایمن می‌شود.
2. کوپلینگ ساکتی رزوه‌ای (Threaded Coupling)
در این روش، لوله‌ها به صورت رزوه‌ای به داخل کوپلینگ پیچانده می‌شوند. این نوع کوپلینگ معمولاً در سیستم‌هایی با فشار کم یا متوسط و در مواردی که نیاز به جداکردن مکرر وجود دارد، استفاده می‌شود.
در سیستم‌های لوله‌کشی، بسته به نیاز شبکه و مسیر جریان سیال، از اتصالات متنوعی استفاده می‌شود. در اینجا انواع رایج اتصالات ساکتی معرفی می‌شوند:
زانوی ۴۵ درجه ساکتی (Socket Weld 45° Elbow)
این اتصال برای تغییر مسیر جریان به اندازه ۴۵ درجه استفاده می‌شود. در فضاهایی که نیاز به تغییر مسیر ملایم‌تری نسبت به زانوی ۹۰ درجه است، این گزینه مناسب‌تر است.
زانوی ۹۰ درجه ساکتی (Socket Weld 90° Elbow)
یکی از پرکاربردترین اتصالات، برای تغییر جهت جریان به‌صورت کامل (۹۰ درجه) مورد استفاده قرار می‌گیرد. نصب ساده و استحکام بالا از مزایای آن است.
سه‌راهی مساوی ساکتی (Socket Weld Equal Tee)
این نوع اتصال سه خروجی مساوی ایجاد می‌کند که برای انشعاب گرفتن از خط لوله اصلی استفاده می‌شود. مناسب برای توزیع متقارن جریان سیال است.
سه‌راهی نامساوی ساکتی (Socket Weld Reducing Tee)
در مواقعی که نیاز به انشعاب با سایز کوچک‌تر وجود دارد، از سه‌راهی نامساوی استفاده می‌شود. انشعاب فرعی معمولاً قطر کمتری نسبت به لوله اصلی دارد.
چهارراهی ساکتی (Socket Weld Cross)
چهار خروجی برای ایجاد دو انشعاب هم‌زمان در دو جهت عمود بر هم ارائه می‌دهد. استفاده آن معمولاً محدودتر است ولی در برخی شبکه‌های خاص کاربرد دارد.
تمام بوشن ساکتی (Socket Weld Full Coupling)
برای اتصال کامل دو لوله هم‌قطر به کار می‌رود. این نوع کوپلینگ در خطوط مستقیم و بدون انشعاب، اتصال محکمی فراهم می‌کند.
فول کوپلینگ ساکت ولد چیست؟
فول کوپلینگ ساکت ولد (Full Socket Weld Coupling) یک نوع اتصال لوله‌ای است که برای اتصال دائمی دو لوله هم‌قطر به‌کار می‌رود، به‌گونه‌ای که هر دو سر لوله‌ها داخل کوپلینگ قرار گرفته و با جوشکاری ساکتی (Socket Weld) در محل ثابت می‌شوند.
تفاوت با هاف کوپلینگ
- فول کوپلینگ (Full) هر دو سر برای اتصال دو لوله استفاده می‌شوند.
- هاف کوپلینگ (Half) فقط یک سر آن برای اتصال به لوله کاربرد دارد، معمولاً برای ایجاد انشعاب یا انتهای خط.
جنس و مواد سازنده
کوپلینگ‌های ساکتی بسته به کاربردشان از مواد مختلفی ساخته می‌شوند، از جمله:
- فولاد کربنی
- استنلس استیل (فولاد ضدزنگ)
- برنج
- پلاستیک مانند PVC یا CPVC
انتخاب جنس مناسب بسته به نوع سیال، فشار، دما و شرایط محیطی انجام می‌شود.
استانداردها و مشخصات فنی
کوپلینگ‌های ساکتی بر اساس استانداردهای جهانی طراحی و تولید می‌شوند، از جمله:
- ASME B16.11 – برای کوپلینگ‌های فورج شده و جوشی
- ASTM A105/A182 – مشخصات مواد فولادی
- ANSI/ASME B1.20.1 – برای اتصالات رزوه‌ای
این استانداردها تضمین می‌کنند که اتصال از نظر ایمنی، کیفیت و عملکرد مطابق با نیاز صنعت باشد.
مشخصات فنی اتصالات ساکتی
در ادامه، جدول مشخصات فنی پرکاربردترین اتصالات ساکت ولد کلاس 3000 رو برات آماده کردم. این جدول بر اساس استاندارد ASME B16.11 تهیه شده و شامل اندازه اسمی (NPS)، قطر خارجی، عمق ساکت و ضخامت دیواره است.
NPS اینچ | قطر خارجی لوله (mm) | قطر داخلی ساکت (mm) | عمق ساکت (mm) | ضخامت دیواره (mm) |
1/2″ | 21.3 | 22.5 | 10.2 | 5.6 |
3/4″ | 26.7 | 28.0 | 11.7 | 6.1 |
1″ | 33.4 | 35.0 | 13.5 | 6.6 |
1 1/4″ | 42.2 | 44.5 | 14.3 | 7.0 |
1 1/2″ | 48.3 | 51.0 | 16.3 | 7.6 |
2″ | 60.3 | 63.5 | 17.5 | 8.1 |
2 1/2″ | 73.0 | 76.2 | 18.0 | 9.0 |
3″ | 88.9 | 90.0 | 19.0 | 9.5 |
4″ | 114.3 | 117.0 | 20.6 | 10.2 |
مزایا و معایب اتصالات ساکتی
مزایای کوپلینگ ساکتی عبارتنداز:
- نصب ساده و سریع
- دوام بالا
- کاهش احتمال نشت
- مناسب برای فضاهای محدود
معایب کوپلینگ ساکتی عبارتنداز:
- محدودیت در دمای بالا برای برخی مواد
- نیاز به تجهیزات جوشکاری برای نوع جوشی
- امکان سخت بودن تعمیر در مدل جوش‌خورده
کوپلینگ ساکتی یکی از راهکارهای مهم و موثر برای اتصال لوله‌ها در سیستم‌های مختلف صنعتی و ساختمانی است. انتخاب نوع مناسب کوپلینگ، توجه به جنس و رعایت استانداردها از عوامل کلیدی در افزایش دوام و ایمنی سیستم‌های لوله‌کشی هستند. با شناخت درست این قطعه، می‌توان از نشت، خرابی و هزینه‌های اضافی جلوگیری کرد.